ปัจจุบันสถานการณ์โควิดสายพันธุ์โอไมครอน ได้เพิ่มจำนวนการติดเชื้ออย่างต่อเนื่องและแพร่ไปในหลายจังหวัด ซึ่งการตรวจว่าติดเชื้อหรือไม่ เราสามารถใช้ชุดตรวจโควิด แบบ Antigen test kit (ATK) เพื่อตรวจสอบเบื้องต้นได้ แต่เนื่องจากไวรัสสายพันธุ์นี้ตรวจจับได้ยากกว่าสายพันธุ์อื่น ดังนั้นการเลือก ATK ที่มีประสิทธิภาพการตรวจจับที่ดี จึงเป็นสิ่งสำคัญ โดยเบื้องต้น เราต้องมาทำความรู้จัก ค่าที่ใช้ในการดูประสิทธิภาพความแม่นยำของ ATK เบื้องต้น ได้แก่ Sensitivity และ Specificity
- ค่า Sensitivity หมายถึง เปอร์เซ็นต์ความถูกต้องในการตรวจเจอเชื้อเมื่อผู้ตรวจมีเชื้อ (True Positive)
ยกตัวอย่าง เช่น หาก ATK นั้นมีค่า Sensitivity ที่ 97% หมายถึง ในการทดลองจากกลุ่มตัวอย่าง ที่มีการตรวจสอบแล้วว่า มีเชื้อจริง แต่ ATK ให้ผลตรวจบวกเป็นบวกจริง (true positive) 97 คน จาก 100 คนที่ติดเชื้อ ส่วนอีก 3 คนตรวจไม่เจอทั้งๆที่ติดเชื้อ
- ค่า Specificity หมายถึง เปอร์เซ็นต์ความถูกต้องในการตรวจไม่พบเชื้อ เมื่อผู้ตรวจไม่มีเชื้อ (True Negative)
ยกตัวอย่าง เช่น หาก ATK นั้นมีค่า Specificity ที่ 95% หมายถึง ในการทดลองจากกลุ่มตัวอย่าง ที่มีการตรวจสอบแล้วว่า ไม่มีเชื้อ แต่ ATK ให้ผลตรวจลบจริง (true Negative) 95 คน จาก 100 คนที่ติดเชื้อ ส่วนอีก 5 คนตรวจเจอ ทั้งๆที่ไม่ติดเชื้อ
ภาพจาก: facebook.com/aitm.ku/posts/4835397629810894
Agro-Industrial Technology Management (AITM), Kasetsart University
เราจะรู้ได้อย่างไรว่า ชุดตรวจโควิด ATK ยี่ห้อไหน ใช้สำหรับตรวจหาผู้ติดเชื้อโควิด สายพันธุ์โอไมครอนได้ ?
สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) ได้ออกมาระบุว่า สำหรับชุดตรวจ ATK ที่ผ่าน อย. ไม่ว่าจะติดเชื้อสายพันธุ์ไหนก็ตรวจเจอ แม้ไม่ได้ระบุสายพันธุ์ ซึ่งผลก็ไม่ต่างกัน และมีการตรวจสอบ ทดลอง ทุกยี่ห้อที่นำเข้ามา แต่เนื่องจาก การใช้ชุดตรวจ ATK เป็นเพียงการคัดกรอง หรือตรวจหาการติดเชื้อเบื้องต้นเท่านั้น ไม่สามารถบอกถึงสายพันธุ์ได้ว่าเป็นสายพันธุ์อะไร
หมายถึง ชุดตรวจโควิดทุกยี่ห้อที่ผ่าน อย. มีความสามารถในการตรวจเจอ ไม่ว่าผู้ใช้ติดโควิดสายพันธุ์ใดก็ตาม
อย่างไรก็ตาม เนื่องจาก จากผลวิจัยในประเทศสวิตเซอร์แลนด์ โดย ดร.มิเรียม เบคลิซ นักวิจัยจากกองโรคติดเชื้อ ศูนย์โรคไวรัสอุบัติใหม่เจนีวา ได้เคยศึกษาประสิทธิภาพการตรวจจับเชื้อโควิด-19 สายพันธุ์โอไมครอน ของชุดตรวจ ATK โดยทำการทดสอบทั้งหมด 7 ยี่ห้อ
โดยมีผลสรุปที่น่าสนใจ คือ เชื้อไวรัสสายพันธุ์นี้ถูกตรวจพบได้ยากกว่าสายพันธุ์อื่น โดยหากเทียบกันแล้ว ค่าเฉลี่ยปริมาณเชื้อโอไมครอนที่ ATK ยี่ห้อต่างๆจะตรวจพบได้นั้น ต้องใช้ปริมาณเชื้อจำนวนมากกว่าเชื้อสายพันธุ์อื่น เท่ากับว่า หากตรวจตอนเชื้อในร่างกายไม่มากพอ อาจจะตรวจไม่เจอได้ ดังนั้น ชุดตรวจโควิด ATK นั้นจะต้องมีความไวในการตรวจจับมากพอ ที่สามารถตรวจพบเชื้อโอไมครอนในปริมาณน้อยได้
อย่างไรก็ตาม เราควรต้องดูประกอบกับค่า Sensitivity และ Specificity ประกอบด้วย ซึ่งทั้งสองค่าควรมีค่าสูง เพื่อตรวจสอบความแม่นยำของ ATK นั้นๆ และหากรายงานผลทดสอบนั้น ทดสอบจากพื้นที่และในช่วงเวลาที่มีคนติดเชื้อโอไมครอนเป็นจำนวนมาก ก็จะน่าเชื่อถือมาก
หมายเหตุ:
- ตามผลวิจัยนี้ ATK ที่นำมาทดสอบ เป็นเพียงการสุ่มเลือกมา 7 ยี่ห้อเท่านั้น ไม่ได้หมายความว่าทั้ง 7 ยี่ห้อที่นำมาทดสอบ เป็นยี่ห้อที่สามารถตรวจพบโอไมครอนได้ดี แต่อย่างใด และตามผลทดสอบเบื้องต้น มีเพียง ตัวอย่าง VII (ยี่ห้อ Flowflex)เท่านั้น ที่มีความไวการตรวจจับดีกว่ายี่ห้ออื่นที่ทดสอบ
- ผลการวิจัยครั้งนี้ เป็นเพียงการทดลองเบื้องต้นในห้องแล็บเท่านั้น จึงยังมีข้อจำกัดในการทดสอบ และเนื่องจาก ไม่ได้ทดสอบความแม่นยำของ ATK ในกลุ่มตัวอย่างผู้ติดเชื้อและไม่ติดเชื้อจริง จึงไม่สามารถระบุ % Sensitivity และ Specificity ตามมาตรฐานได้
ในปัจจุบัน เรายังไม่สามารถระบุได้อย่างแน่ชัดว่า ATK ยี่ห้อไหน สามารถตรวจจับโอไมครอนได้ดีที่สุด เนื่องจากยังไม่มีข้อมูลผลทดสอบของยี่ห้อต่างๆต่อโอไมครอนมากพอ โดยหากมีข้อมูลสนับสนุนเพิ่มเติม จะมาอัพเดตให้นะครับ
ที่มา:
- Analytical sensitivity of seven SARS-CoV-2 antigen-detecting rapid tests for Omicron variant (medrxiv.org)
- new.trueid.net
