สำหรับหน่วยของการวัดแก๊สติดไฟ % LEL หรือ %Vol (Volume) ในอุปกรณ์วัดแก๊สติดไฟ หากเราพิจารณาชนิดของหน่วยของการวัดแล้ว เราก็จะเห็นการรายงานค่าของการวัดแสดงออกมาในรูบแบบของ % LEL และบางครั้งเราก็อาจจะพบว่าในบางรุ่น โดยเฉพาะในรุ่นสูงๆราคาค่าตัวแพงๆใช้งานยากๆ สามารถที่จะรายงานค่าออกมาเป็นหน่วยสเกล %Vol ได้ เมื่อเป็นเช่นนี้แล้วหน่วยของการวัดแบบ % LEL กับ %Vol มีความสัมพันธ์กันอย่างไร ทำไมการออกแบบถึงจงใจให้เป็นเช่นนั้น ในครั้งนี้เราคงจะไม่ลงไปอธิบายที่มาที่ไปนะครับ ไม่เช่นนั้นแล้วคงต้องอธิบายกันอีกยาวดูแล้วจะพาลให้น่าเบื่อเอา หากค้นในโลกของอินเทอร์เน็ตแล้วข้อมูลก็จะหลั่งไหลมาไม่น้อยทีเดียว เอาเป็นว่าเรามาดูกันที่ %LEL กับ %Vol กันดีกว่า ที่หาคำอธิบายได้ค่อนข้างยากสักหน่อย
เอาละครับเรามาลองสังเกตเครื่องมือวัดแก๊สติดไฟดูนะครับส่วนใหญ่แล้วหน่วยแรกที่จะเห็นก็คือ % LEL แล้ว % LEL คืออะไร เอาแบบสั่นๆเข้าใจง่ายก็คือช่วงที่ถูกกำหนดขึ้นมาเป็นมาตรฐาน 0-100% บางครั้งหลายท่านอาจสับสนค่า %LEL กับ %LEL by volume ว่าเอายังไงกันแน่ใช้หน่วยไหนดี คงต้องแยกกันอย่างนี้ก่อนครับ
1-100% LEL ในเครื่องวัด จะเป็นเสกลในการแจ้งเตือน Low Alarm และ High Alarm
%LEL by volume จะเป็นสัดส่วนของแก๊สที่พร้อมจะเข้าสู่ช่วงของการติดไฟ
โดยแก๊สติดไฟแต่ละชนิดจะมีช่วงอันตรายของการติดไฟหรือช่วงของการระเบิดต่างกัน พิจารณาตามภาพตัวอย่างของแก๊สมีเทนด้านล่าง
จากภาพด้านบนจะเห็นได้ว่าค่าของการรั่วไหลของแก๊สมีเทนที่เครื่องวัดตรวจจับและแจ้งเตือนจะอยู่ที่ 10 %LEL โดยการแจ้งเตือนของเครื่องวัดจุดนี้จะแจ้งเตือนแบบ Low Alarm และจะแจ้งเตือนในแบบที่ถี่ขึ้นและดังขึ้นเมื่อค่าของการรั่วไหลถึง 20%LEL โดยจุดนี้จะแจ้งเตือนแบบ High Alarm แต่ถ้าค่าล่วงเลยผ่านมาถึง 100%LELของเครื่องวัดแล้วจะเข้าสู่ %LEL by volume โดยปริยาย ซึ่งจากภาพตามมาตรฐานการติดไฟของแก๊สแล้ว แก๊สมีเทนจะเริ่มติดไฟและระเบิดที่ 5%by volume เรียกได้ว่าเมื่อเตือนถึงจุดนี้แล้ว พื้นที่ดังกล่าวจะเข้าสู่การระเบิดหรือติดไฟจริงๆแล้วนะ เมื่อใดก็ตามที่ครบองค์ประกอบของการติดไฟ
เมื่อเข้าใจตรงจุดนี้แล้วก็จะทำให้เราเข้าใจระบบของการวัดและตรวจสอบการรั่วไหลในหน่วยของ %Vol ที่ตรวจวัดการรั่วไหลในปริมาณตามความเป็นจริง ระเบิดจริงไม่มีตัวแจ้งเตือนอะไรเผื่อไว้แล้ว โดยเครื่องวัดแก๊สบางรุ่นสามารถวัดในหน่วยนี้ได้ แต่ต้องอาศัยความชำนาญและระบบความปลอดภัยอย่างสูงในการตรวจวัด เรามาดูรูปด้านล่างที่ wermac.org สื่อสารออกมาได้เข้าใจง่ายทีเดียว
เมื่อเข้าใจหลักการของการตรวจวัดของเครื่องวัดแก๊สแล้วเราก็จะตอบข้อสงสัยได้ว่าทำไมการมีเครื่องตรวจวัดแก๊สติดไฟถึงช่วยลดความเสี่ยงและช่วยชีวิตผู้คนรายรอบได้อย่างมากมายในหลายๆเหตุการณ์ และทำให้เราทราบถึงเหตุผลว่าทำไมเครื่องวัดแก๊สจะต้องกำหนดสเกลให้หน่วยเป็น 1-100%LEL แทนที่จะกำหนดเป็น %LEL by volume ของแก๊สเลย ก็เพราะเรื่องของความปลอดภัยนั้นเองและแก๊สติดไฟก็ไม่ได้มีแค่มีเทนตัวเดียว การเปลี่ยนย่านการวัดทุกๆแก๊สคงจะไม่สนุกและปลอดภัยนัก ดังนั้นการใช้สเกล 1-100% LEL จึงครอบคลุมและปลอดภัย
นอกจากนี้ยังมีสิ่งที่เราต้องรู้และคำนึงถึงการวัดแก๊สติดไฟของแต่ละชนิด Sensor ที่มีข้อจำกัดโดยต้องเลือกให้ถูกต้องเพื่อความปลอดภัย อาทิ
1. การวัดแก๊สติดไฟ ปรกติแล้วทำไมต้องวัดคู่กับค่าออกซิเจน แล้วถ้างานซ่อมบำรุงที่ต้องไล่แก๊สติดไฟออกด้วยก๊าสเฉื่อย inert gas ซึ่งจะทำให้ไม่มีออกซิเจนเหลืออยู่ในระบบ เราจะมั่นใจได้อย่างไรว่าไม่มี Gas ติดไฟเหลืออยู่ก่อนเข้าทำงาน
2. ถ้าแก๊สติดไฟกลุ่ม VOCs กลุ่มนี้ระเหยไวมากๆ จะวัดอย่างไร เครื่องวัดแก๊สธรรมดาๆวัดไม่ได้ถูกต้องแน่นอน พบว่าหลายส่วนงานมีการใช้ที่ผิด เนื่องจากเข้าใจคลาดเคลื่อน
สำหรับสองหัวข้อด้านบนจะทยอยทำบทความออกมานะครับ เพราะแต่ะเรื่องก็น่าสนใจสำหรับเจ้าหน้าที่ความปลอดภัยมือใหม่ไม่น้อย ข้อมูลส่วนใหญ่ผู้เขียนจะอ้างอิงมาจาก MSA Safety จากทาง USA ที่ทางผู้เขียนเองได้รับ certified license จาก MSA สำหรับในยี้ห้ออื่นๆก็อาจมีความแตกต่างกันบ้างตามแต่ละผู้ผลิตนะครับ
References
https://us.msasafety.com/Portable-Gas-Detection/c/114?isLanding=true
http://www.safetylifethailand.com/
http://www.wermac.org/safety/safety_what_is_lel_and_uel.html
facebook : Thai-Safetywiki
ติดต่อเรา : Thai-Safetywiki
